Gdy nie wiemy, co zrobić w danej sytuacji, zazwyczaj spoglądamy na zachowanie innych ludzi. Robimy, to, co czyni większość, a nawet jest to dla nas wygodne, bo nie wyróżniamy się w tłumie. Nieliczne jednostki obierają inny sposób zachowania. Jakiś czynnik sprawia, że kierujemy się tym, co mówi świat, a nie tym, co nam podpowiada własne „ja”. Opieranie się zasadniczo na opiniach innych osób może wskazywać na coś, co nazywamy „zewnętrznym umiejscowieniem kontroli”. Oznacza to, że uważamy, że rezultaty naszych działań nie wynikają bezpośrednio z tego, co sami robimy, ale od szczęścia, losu, zbiegu okoliczności, jednym słowem, od czegoś poza nami. Przeciwieństwem takich osób będą ci, którzy odczuwają „wewnętrzne umiejscowienie kontroli”, czyli mają przekonanie, że efekty ich działań zależą tylko od nich samych. Przeświadczeni o tym nie ufają specjalistom w danej dziedzinie. Można powiedzieć, że umiejscowienie kontroli to cecha, którą się różnimy. Tak, jak porównujemy kolor włosów, wzrost itd., tak również powiemy: „ty masz zewnętrzne umiejscowienie kontroli”.

Ważną rolę odgrywa tu pewność siebie. Osoba mało pewna siebie będzie szukać autorytetów na zewnątrz, zaś zbyt pewna siebie będzie innych traktować z góry. Naśladowanie innych jest typowym zachowaniem ludzi młodych. Liczy się dla nich szczególnie opinia rówieśników.

Mając przekonanie, że wyniki naszych działań, mają związek z tym, co robimy, potrafimy bardziej się zaangażować i motywacja do cięższej pracy rośnie. Przeciwne postępowanie prowadzi do braku indywidualnego działania, szczególnie, gdy zadaniem jest praca w grupie. Wycofanie i brak dobrych rezultatów to często jedyne efekty. Nauczyciel czy rodzic próbuje motywować do nauki, co jednak często nie jest podejmowane przez młodego człowieka. Trudem jest pokazać dziecku, że ma jednak moc sprawczą i może wiele wypracować. Żeby to osiągnąć trzeba spowodować, by zarówno uczeń, jak i dorosły zauważył i uwierzył w związek działania i osiągniętych efektów. „Uczyłem się tabliczki mnożenia 2 dni i wreszcie ją znam, a  zatem wreszcie matematyka idzie lepiej. Pracowałem ciężko i otrzymałem nagrodę finansową itp.” Oczywiście nie wszystko, w co się zaangażuje przyniesie profity, ale kształtowanie przekonania w sobie a także w dziecku, o tym, że dużo zależy ode mnie, od moich decyzji i działań, buduje wewnętrzne centrum dowodzenia, a więc posiadanie pod kontrolą chociaż niektórych dziedzin życia (Filipiak, 2017; Połom, 2018).

Warto zwrócić uwagę w jaki sposób komunikujemy coś dzieciom. Gdy zrobią coś dobrze, bo podjęły wysiłek, miały świetny pomysł i zaangażowanie z reguły podsumowujemy to słowem „udało się”, zamiast „tak, zrobiłeś to”. Drugie sformułowanie podkreśla, że dziecko kontroluje, co to robi. Włożony wysiłek będzie wymagał jednak relaksu. Warto nauczyć dziecko dobrze odpoczywać, a więc zarządzać także swoim ciałem i umysłem.

Energię do działania należy zdobywać mądrze, tak by wypływało z niej jak najwięcej efektywności. Zarówno osoby dorosłe jak dzieci potrafią wręcz niezdrowo zatracić się w działaniach. A reset i dbanie o siebie jest potrzebne każdemu. Obserwując rzeczywistość nas otaczającą można zauważyć ludzi, którzy pracują zapamiętale nawet na urlopie. Zamiast zyskiwać kontrolę nad swoim życiem, tracą ją. Tracą, bo spada ich wydajność i energia życiowa. Czasami trzeba się zatrzymać, żeby posłuchać swojego organizmu, ograniczyć bodźce, które bombardują nas z każdej strony. Spójrzmy na młodzież: potrafią odrabiać lekcje, słuchać muzyki, rozmawiać przez komunikator. Nie wiemy jak to wpłynie w przyszłości na ich organizm, ale na teraz wydaje się, że są przebodźcowani, a przez to miej efektywni i mogą nie zauważyć sygnałów wysyłanych przez ciało i umysł, a wołających o zaopiekowanie się samym sobą (Cichocki, Karbownik, 2020). Zdarzają się skrajne sytuacje, w których człowiek traci kontakt z samym sobą i nie odpowiada właściwie nawet na potrzeby fizjologiczne (Rafa, Czyżowska, 2020). U dorosłych można zaobserwować amerykański trend, a mianowicie oddanie różnych dziedzin życia specjalistom: niani, trenerowi personalnemu, dietetykowi, ogrodnikowi, terapeucie itd. Te osoby wiedzą lepiej jak zająć się naszym życiem. Owszem oni są potrzebni, ale nie uważajmy by zamiast korzystać z ich rad, oddamy im całe centrum dowodzenia i stanie się całkowicie zewnętrzne. Życie jest darem i wyzwaniem dla każdego człowieka. Warto przeżyć je godnie i uczciwie, z miłością w sercu, i niech te czynniki będą przede wszystkim pod kontrolą.

Cichocki, Ł., Karbownik, M. (2020). Nowe technologie a zdrowie psychiczne—szanse i trudności. Psychiatria, 17(1), 41-48.

Filipiak, S. A. (2017). Poziom rozwoju funkcji wykonawczych a poczucie umiejscowienia kontroli u dzieci pięcioletnich. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia, 29(3), 83.

Połom, M. (2018). Struktura motywacji osiągnięć a poczucie umiejscowienia kontroli u uczennic szkół ponadgimnazjalnych. Kwartalnik Pedagogiczny, 63, 163-178.

Rafa, G., Czyżowska, D. (2020). Kontrola zdrowia a wsparcie społeczne i satysfakcja z życia w okresie późnej dorosłości. Psychologia rozwojowa, 25(2).