Pierwsze relacje, które nawiązuje człowiek w okresie wczesnego dzieciństwa są bardzo ważne i mają duży wpływ na późniejsze życie rodzinne i społeczne. Więź z opiekunem (w większości przypadków z matką) jest najbardziej istotna dla dobra jednostki. Zapewnia bowiem ochronę, opiekę, miłość i bezpieczeństwo. Wczesna relacja między opiekunem (obiektem przywiązania), a dzieckiem jest o tyle ważna, że może mieć istotny wpływ na to:

– w jaki sposób dziecko będzie tworzyło związki w życiu,

– jak będzie przebiegał rozwój emocjonalny,

– czy rozwinie jakieś formy psychopatologii,

– czy będzie widziało otaczający świat pozytywnie , a siebie jako jego cenną część.

Ta pierwsza relacja rzutuje zarówno na rozwój fizyczny, jak i psychiczny człowieka. John Bowlby (ur. 26 lutego 1907, zm. 2 września 1990) -brytyjski psychiatra i psychoanalityk, interesował się rozwojem dzieci i uważa się go za twórcę teorii przywiązania. Opracowana przez J. Bowlby’ego powstała, aby wyjaśnić wzorce zachowań, które charakterystyczne są na kolejnych etapach rozwoju. Przywiązanie, rozumiane jako bliska więź kształtująca się w relacji dziecko-opiekun, rozwija się w wyniku stałych interakcji pomiędzy nimi. Tłumaczy zarówno prawidłowy rozwój, oparty na satysfakcjonującej relacji przywiązaniowej, jak również skupia się na przyczynach, objawach i stadiach zaburzeń psychicznych i behawioralnych, związanych z nieprawidłowo ukształtowaną więzią z opiekunem.

J. Bowlby w swojej teorii zdefiniował przywiązanie jako „instynktowną, opartą na mechanizmach biologicznych, głęboką więź uczuciową pomiędzy dzieckiem a jego opiekunem”. Wykształca się ona głównie w pierwszym roku życia niemowlęcia i jest prototypem relacji społecznych jednostki, także w okresie dorosłości. Zgodnie z teorią J. Bowlby’ego style przywiązania są rezultatem wczesnych relacji i kontaktów z opiekunem. Przywiązanie kształtuje się od momentu narodzin do około trzeciego roku życia. Dziecko rodzi się z pewnym wyposażeniem behawioralnym, które pośredniczy w przywiązaniu i umożliwia jego dalszy rozwój. Uważa się, iż istnieje sześć reakcji dziecka, które uznawane są za wiodące do powstania zachowań przywiązaniowych. Są to płacz, uśmiech, ssanie, podążanie i przywieranie oraz przywoływanie .J. Bowlby wyróżnił cztery następujące po sobie fazy (etapy) rozwoju przywiązania, które odpowiadają rozwojowi biologicznemu dziecka. Pokrótce je przypomnimy:

1) 0-8/12 tydzień życia to faza przedprzywiązaniowa- dziecko sygnalizuje potrzebę kontaktu i opieki zew strony osoby dorosłej

2) 3-6 miesiąc to faza tworzenia się przywiązania- dziecko rozpoznaje obiekt przywiązania i kieruje ku niemu uwagę

3) 6/7 miesiąc- 2,5 roku to faza prawdziwego przywiązania- dziecko podąża za opiekunem, okazuje radość, poszukuje go w sytuacji zagrożenia

4) od 2,5 roku to faza relacji partnerskiej- dziecko postrzega opiekuna jako odrębną osobę, potrafi funkcjonować pod jej nieobecność

Chociaż J.Bowlby uważany jest za „ojca teorii przywiązania” (attachment), to niepodważalny wpływ na poszerzenie teorii opisującej w jaki sposób tworzy się więź między dzieckiem a jego głównym opiekunem zwykle matką – i jaki wpływ na rozwój dziecka ma zaburzenie tej więzi wywarły badania jego współpracowniczki Mary Ainsworth. Dotyczyły jakości związku między niemowlęciem a matką/opiekunem. Mary Ainsworth (ur. 1 grudnia 1913 – zm. 21 marca 1999) amerykańsko-kanadyjska psycholożka rozwoju człowieka, jedna z głównych twórczyń teorii przywiązania, prowadziła szereg badań nad relacją matka-dziecko. Wyodrębniła cztery podstawowe style przywiązania: bezpieczne oraz pozabezpieczne: lękowo-unikające, lękowo-ambiwalentne oraz zdezorganizowane.

1) Styl bezpieczny- powszechny i zdrowy styl przywiązania. Obserwujemy go u dzieci, które reagują pewnym stresem na separację od matki, a cieszą się, gdy wraca. Traktują ją jako źródło bezpieczeństwa. Źródłem owego bezpieczeństwa jest dostępność, responsywność i przewidywalność opiekuna, zwłaszcza wtedy, gdy odpowiada na sygnalizowane przez nie potrzeby.

2) Styl lękowo-unikający- charakteryzuje się brakiem przywiązania dziecka do opiekuna (najczęściej matki). Dzieci nie są związane emocjonalnie i nie odczuwają braku osoby dorosłej, a w obecności obcych nie odczuwają lęku. W trudnych sytuacjach próbują radzić sobie same.

3) Styl lękowo- ambiwalentny- objawia się tym, że dziecko odczuwa sprzeczne emocje w stosunki do matki, tj. silnie przeżywa rozstanie, ale nie potrafi się cieszyć, gdy mama wróci. Długo okazuje wówczas złość i ucieka przed bliskością. Jednocześnie opiekun nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa, ale często wprowadza stan separacji z dzieckiem.

4) Styl zdezorganizowany- to styl chaosu, ponieważ opiekun jest źródłem zarówno ukojenia jak i lęku. Dziecko bywa zaniedbywane i często odczuwa traumę. Można zauważyć u niego tiki i pozy.

Istotnym warunkiem stymulującym rozwój przywiązania jest ilość i czas trwania interakcji między dzieckiem a obiektem przywiązania. Na tworzenie się danego wzorca wpływają także cechy obiektu przywiązania, oraz samego dziecka. Dużo zależy zarówno od skłonności niemowlęcia (głównie temperamentu) i jego wpływu na figurę przywiązania, jak również od predyspozycji opiekuna i ich oddziaływania na niemowlę.

Zgodnie z teorią przywiązania model przywiązania określa wczesne doświadczenia dziecka, a tym samym wpływa na rozwój osobowości, późniejsze zachowanie, a także jest ważnym czynnikiem przyszłego emocjonalnego funkcjonowania człowieka.

Może nasuwać się pytanie, co robić, by osiągnąć bezpieczny styl przywiązania. Na pewno trzeba być wrażliwym i reagować na potrzeby dziecka. Tajemnica dobrej więzi tkwi we wrażliwości rodzica oraz reagowaniu na potrzeby konkretnego dziecka. Sztywne trzymanie się zasad proponowanych przez jakąkolwiek teorię może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego. Może na koniec warto przytoczyć słowa Adama Mickiewicza „ Miej serce i patrzaj w serce”.