Autyzm zgodnie ze stosowaną w Polsce i na świecie Klasyfikacją Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD-10, zaliczany jest do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych i został oznaczony kodem F84.0. Rozpoznanie jest uwarunkowane wystąpieniem nieprawidłowości lub upośledzonego rozwoju w trzech obszarach: w relacjach społecznych, w komunikacji, w rozwoju funkcjonalnej lub symbolicznej zabawy, a objawy zaznaczą się przed trzecim rokiem życia dziecka i bywają one nazywane  „triadą autystyczną”. Autyzm nie jest zaburzeniem psychicznym lecz neurozwojowym i jest umieszczony w klasyfikacji łącznie z podobnymi zaburzeniami określanymi jako spektrum autyzmu (ASD, autism spectrum disorders).

Klasyfikacji ICD-10 rozróżnia następujące całościowe zaburzenia rozwoju (F84):

F84.0 Autyzm dziecięcy

F84.1 Autyzm atypowy

F84.2 Zespół Retta

F84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne

F84.4 Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi

F84.5 Zespół Aspergera

F84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe

F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone.

Autyzm jest zaburzeniem, które trwa całe życie, ale jego objawy podczas życia i rozwoju dziecka a potem dorosłego zmieniają się. Często pierwsze objawy można dostrzec już od urodzenia dziecka. Jednak najczęściej diagnozę stawia się około drugiego roku jego życia. Autyzmowi często towarzyszy upośledzenie umysłowe. Jednak nie można tych zaburzeń utożsamiać. Osoby autystyczne odbierają bodźce i przetwarzają informacje na swój charakterystyczny sposób, co może powodować duże problemy w komunikacji i stwarzać niekorzystne wrażenie. Obecnie przy dobrej terapii większość dzieci z autyzmem jest w normie intelektualnej. W wieku przypadkach autyzmowi towarzyszą inne niepełnosprawności, takie jak: padaczka, niedosłuch, niepełnosprawność intelektualna. Są to jednak zaburzenia współistniejące.

 Jakie są przyczyny autyzmu dziecięcego?

Mimo wielu lat badań nadal dokładna przyczyna występowania autyzmu nie jest znana. Nie znamy jednego czynnika, który tłumaczyłby powstawanie zaburzenia. Do tej pory wykluczono wiele wcześniejszych koncepcji. Nie znaleziono dowodów potwierdzających teorie o psychicznym podłożu tego schorzenia. Wykluczono wpływ szczepionek na powstawanie autyzmu. Na pewno nie jest nią „oziębłość matki”. Najprawdopodobniej jest to efekt błędów w rozwoju funkcjonowania mózgu na wczesnym etapie rozwoju. Podejrzewa się, że wpływ mają: czynniki genetyczne, infekcje, zaburzenia metaboliczne,  zaburzenia ciąży i problemy okołoporodowe.

Co to jest Zespół Aspergera? 

Zespół Aspergera (ZA) to jedno całościowych zaburzeń rozwoju, które należy do spektrum autyzmu. Do cech charakterystycznych ZA należą: brak empatii, uboga komunikacja niewerbalna, pedantyczna, często przestanie ozdobiona „barokowa” mowa, nietypowa intonacja, specyficzne zainteresowania o dużym nasileniu, trudności w tworzeniu relacji, trudności w koordynacji i koncentracji.

Dzieci z Zespołem Aspergera uporczywie realizują swoje zainteresowania mimo często sprzeciwu otoczenia. Mają problem z dostosowaniem do niego. Często bywają uparte i trudne w kontakcie. Mogą nie chcieć nawiązywać kontaktu i nie widzą potrzeby rozmowy ale też mogą stale mówić na temat swoich zainteresowań i nie zwracać uwagi na zniecierpliwienie otoczenia. To, że mówią o czymś samo mówienie o czymś wcale nie oznacza w ich przypadku próby nawiązania interakcji. Sfera społeczna może być dla nich ostatnia na liście potrzeb. a normy społeczne zbędne i niezrozumiałe o ile nie są spisane i „ racjonalne” . Charakteryzują się sztywnym, często nie podatnym na zmiany zachowaniem oraz własną inną niż wszyscy opinią o społeczeństwie. Mają problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji przyjaźni czy choćby znajomości lub po prostu dalszych kontaktów. Trudno im zrozumieć wiele sytuacji społecznych  co powoduje problem ze znalezieniem kolegów. Wiele komunikatów rozumieją zbyt dosłownie, co powoduje że mogą nie śmiać się z żartów, nie wiedzieć  co inna osoba miała na myśli gdy użyła metafory, ironii.  Często więc są odbierane jako dziwne, sztuczne, sztywne i mało empatyczne. Trudnej niż inni odczytują emocje tak swoje jak i innych ludzi. Mogą mieć duży problem z odczytaniem cudzego wyrazu twarzy i kierowaniem się niewerbalnymi wskazówkami. Bywają więc nietaktowne, a ich żarty nietaktowne lub obraźliwe.

Diagnoza ZA  powinna mieć miejsce około 5 roku życia. W Polsce często diagnozuje się u dzieci później  często w 8-10 roku życia. Pomoc takiej osobie jest już wtedy trudniejsza. Często jednak zdarza się, że diagnoza nigdy nie jest postawiona. Dotyczy to nawet do połowy osób dorosłych z ZA.

Objawy autyzmu pojawiają się przed ukończeniem przez dziecko trzeciego roku życia. Jest to czas ,w którym taka diagnozę można już postawić. Diagnoza w Polsce jest stawiana w oparciu o kryteria Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Do jej postawienia potrzebny jest  zespół specjalistów. W jego skład powinni wchodzić: psychiatra dziecięcy, psycholog i pedagog specjalny.

Metody używane w diagnozie to: wywiad z rodzicami, obserwacja dziecka, testy diagnostyczne.

Jak leczyć autyzm dziecięcy?

Im wcześniej zdiagnozowana i rozpoczęta wszechstronna terapia osoby z autyzmem, tym większa szansa na poprawę jej stanu. Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia autyzmu, ale szanse poprawy są większe przy wdrożeniu wczesnej terapii, gdyż zaburzenie to rozwija się w ciągu pierwszych trzech lat życia. Wprowadzając odpowiednie, indywidualnie opracowane programy terapeutyczne i edukacyjne można lepiej przystosować dzieci do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie w przyszłości. Terapia powinna być intensywna, systematyczna i dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Stosuje się m.in.: terapię psychologiczną, terapię behawioralną, terapię logopedyczną, dietę, farmakologie, Hipoterapię, Dogoterapię, Muzykoterapię, terapię ruchową. Konieczne jest dbanie o ogólny stan zdrowia dziecka, gdyż dodatkowe choroby mogą wpływać na ich funkcjonowanie. Decyzję o podjęciu diety należy skonsultować z lekarzem i dietetykiem, przepisanie diety powinno mieć podłoże medyczne.

W terapię powinna być zaangażowana cała rodzina oraz najbliższe otoczenie.

Czy dzieci z autyzmem mogą uczęszczać do przedszkola czy szkoły?

Wszystkie osoby z autyzmem mogą uczęszczać do przedszkola, czy szkoły, jednak treść i forma nauczania muszą być dostosowane do ich indywidualnych możliwości. Dla dzieci z autyzmem dostępne są m.in. przedszkola: terapeutyczne, specjalne; szkoły: integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, specjalne, społeczne. Niektóre osoby z autyzmem wymagają kształcenia indywidualnego. Dziecko może skorzystać z pomocy nauczyciela wspomagającego oraz asystenta cienia, którzy pomagają uczniom z autyzmem w komunikacji, kontaktach społecznych, wspierając proces edukacyjny.

W życiu z autyzmem pomagają m.in. Trening Umiejętności Społecznych, Treningi Zastępowania Agresji, terapia psychologiczna, terapia pedagogiczna, integracja sensoryczna, terapia zaburzeń rozwojowych. 

Agnieszka Idźkowska-Guz – psycholog