Badacze mówią o dwóch rodzajach inteligencji u człowieka: racjonalnej i emocjonalnej. Obie razem mają istotny wpływ na sposób bycia i życia danej osoby. Często słyszymy o wysokim lub niskim poziomie inteligencji emocjonalnej. Z badań wynika, że poziom ten zwiększa się wraz z wiekiem. Oznacza to, że możemy mieć wpływ na swój wynik EQ. Ogromne znaczenie ma też środowisko rodzinne i szkolne jednostki. Relacje, jakie buduje dziecko z rodzicami, rodzeństwem, kształtują jego zdolności emocjonalne. Uczy się ono spostrzegać, nazywać i interpretować pojawiające się emocje. Edukacja szkolna, umożliwiająca poznać dziecku świat literatury, muzyki i sztuki również rozwija jego wrażliwość przez co pobudza zdolności emocjonalne. Umiejętność nazywania emocji, pozwala łatwiej je kontrolować a także rozumieć innych. Niestety zdarzają się osoby, pozbawione tej ważnej cechy. Brak odczuwania emocji to analfabetyzm emocjonalny nazywany fachowo aleksytymią.

Znany psycholog, Daniel Goleman wyróżnił trzy modele inteligencji emocjonalnej. Pierwszy zakłada, że mamy zdolność rozumienia swoich emocji, a co za tym idzie kontrolowania ich i empatyzowania z innymi. Wg drugiego istnieją cztery obszary określające inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji, rozumienie ich, myślenie wspierane emocjami oraz zdolność do kierowania emocjami. Trzeci model wyróżnia inteligencję inter- i intrapersonalną, nastrój, adaptację do nowej sytuacji oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem. Poza modelami możemy zauważyć dwa komponenty inteligencji emocjonalnej: kompetencje psychologiczne i społeczne. Pierwsze oznaczają relacje z sobą samym czyli wskazują na samoocenę, samoświadomość oraz samokontrolę. Samoocena to poczucie własnej wartości oraz wiara we własne siły. To także świadomość swoich ograniczeń i wad. Natomiast samoświadomość związana jest z emocjami i obejmuje rozpoznawanie własnych stanów emocjonalnych oraz świadome ich przeżywanie. Samokontrola to umiejętność panowania nad własnymi emocjami i zdolność radzenia sobie ze stresem. Relacje z otoczeniem zawiera drugi komponent czyli kompetencje społeczne. Wśród nich wyróżnimy: empatię (najważniejszą w rozumieniu inteligencji emocjonalnej), perswazję (zdolność wzbudzania w innych pożądanych stanów emocjonalnych), asertywność (czyli umiejętność stawiania własnych granic z poszanowaniem granic innych ludzi np. bronienie własnego zdania bez krytykowania stanowiska innych), współpracę (polegająca na nawiązywaniu kontaktów, tworzenia więzi) i przywództwo (umiejętność kierowania innymi). Jak wynika z powyższego inteligencja emocjonalna to twór wielopłaszczyznowy. Gdyby uwzględnić wszystkie aspekty i stworzyć osobę modelową, charakteryzującą się wysokim jej poziomem, można np. widzieć ją w taki sposób: otwarta, asertywna, uprzejma, tolerancyjna, nie bojąca się ryzyka, radząca sobie ze stresem, umiejąca na siebie spojrzeć krytycznie. Jest także zadowolona z życia i relacji społecznych, daje sobie dobrze radę z problemami dnia codziennego i z optymizmem patrzy w przyszłość.

Aby rozwijać inteligencję emocjonalną, a można to czynić przez całe życie, warto m.in. uczyć się słuchać tego, co mówią do nas inni, a także uważnie obserwować swoje reakcje emocjonalne. Można uczestniczyć w profesjonalnych kursach inteligencji emocjonalnej lub pracować samodzielnie w domu. Własny trening emocji przyniesie określone rezultaty, jeśli będzie prowadzony regularnie. Często słyszy się o możliwości zmierzenia EQ. Najpopularniejszym jest INTE, czyli Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej. Istnieje również dość prosty w konstrukcji test KKS, czyli Kwestionariuszem Kompetencji Społecznych. Bada on nasze zachowanie w szeregu sytuacji społecznych, w tym w momencie bliskiego kontaktu z drugim człowiekiem, sytuacji, która wymaga zachowania się asertywnie oraz w momencie wystąpień na forum. Inteligencja emocjonalna jest jak widać z powyższych rozważań bardzo potrzebna, na dodatek można ją zmierzyć, a co ważniejsze można się jej nauczyć. Warto, podejmować ten trud, gdyż osoby z wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej znacznie lepiej funkcjonują zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Istnieje wiele metod na poprawienie funkcjonowania w tym zakresie jedną z nich są zajęcia rozwijające kompetencje społeczne u dzieci i dorosłych (TUS).