Agresja to celowe wyrządzanie krzywdy innej osobie, która się boi, chce uniknąć bólu i cierpienia. Może się ona przejawiać w różnych formach:

• agresji wrogiej (gniewnej), kiedy głównym jej celem jest cierpienie ofiary,
• agresji instrumentalnej, jeśli cierpienie ofiary służy sprawcy tylko jako instrument do osiągnięcia innego celu, np. rabunku,
• agresji bezpośredniej – ” twarzą w twarz”,
• agresji pośredniej – jeśli sprawca działa z odległości, np. przez internet,
• agresji przemieszczonej, jeśli skierowana jest ona na „kozła ofiarnego”, czyli osobę inną niż ta, która ją wywołała,
• agresji werbalnej lub fizycznej.

Powstało wiele teorii wyjaśniających przyczyny agresji. A oto one:

Agresja jako instynkt.

Zwolennikiem tej teorii był Z. Freud, uznając ją za wrodzoną tendencję w postaci Tanatosa (instynktu śmierci), który należy kierować na inne obiekty, aby uniknąć autudestrukcji. Również etolog K. Lorenz uznawał agresję za wrodzony wzorzec zachowania, tworząc jej „hydrauliczną koncepcję”. Mówi ona, że energia agresywana jest ciągle wytwarzana i kumulowana w organizmie, co powoduje wzrost jej ciśnienia i konieczność okresowego rozładowywania poprzez agresywne działania.

Agresja jako reakcja na frustrację.

Teoria frustracji – agresji Dollarda i Millera wyjaśnia, że agresja jest wynikiem frustracji związanej z pojawieniem się przeszkody, która uniemożliwia osiągnięcie ważnego celu. Zablokowanie dążeń powoduje frustrację i złość. Niewielkie frustracje kumulują się i wytwarzją silniejszą reakcję agresywną, niż można oczekiwać na podstawie sytuacji poprzedzającej tę reakcję.

Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie.

Albret Bandura dowodzi, że agresja jest efektem procesów uczenia się poprzez warunkowanie instrumentalne i modelowanie. Warunkowanie instrumentalne polega na wyuczeniu znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji, czyli tego, że jest jest ona instrumentem do osiągania pożądanego stanu. Kiedy po zachowaniu pojawia się nagroda, ulega ono wzmocnieniu. Dlatego jeśli po agresji nastąpi coś przyjemnego, to utrwala się ona i narasta. Tą przyjemnością może być zwycięstwo w rywalizacji, podziw, pieniądze, ale też wewnętrzne poczucie kontroli nad biegiem rzeczy. Modelowanie polega na obserwacji zachowania innych ludzi i jego skutków. Wzrost agresji w zachowaniu obserwatora następuje, gdy agresja obserwowanego „modela” jest nagradzana, albo pozostaje nieukarana.

Małgorzata Niedzieska – psycholog